Leaving Neverland, laten we het breder bekijken!
Zoals veel mensen heb ik de documentaire bekeken over de getuigenissen omtrent het seksueel misbruik van Michael Jackson op kinderen.
Ik hou wel van zijn muziek maar ben geen onvoorwaardelijke fan van Michael Jackson, dit was dus niet de motivatie om te kijken. De motivatie als je het zo mag benoemen, kwam vanuit de link met mijn werk. Als psychotherapeut werk ik vooral met vrouwen rond de thema’s trauma en seksualiteit. In dit opzicht toonde de documentaire een andere kant voor mij, hier zijn het mannen die de getuigenissen afleggen.
Wekelijks zie ik slachtoffers van seksueel misbruik. Zij zijn niet het slachtoffer van een beroemdheid zoals Michael Jackson. Zij zijn slachtoffers van seksueel misbruik waarbij de dader meestal een min of meer dicht familielid of een vriend van de familie is. Gaande van vader, grootvader, nonkel, vriend(en) van vader, stiefvader, vriend(en) van stiefvader, noem maar op… Dit zijn de mensen dit in stilte hun leed dragen, zoals veel slachtoffers van seksueel misbruik.
Tijdens de documentaire kon ik veel gelijkenissen met de realiteit binnen mijn praktijk merken. De verschillende vormen van manipulatie, één of andere vorm van macht, in sommige gevallen afwezigheid van een vaderfiguur in het gezin, afwezigheid van seksuele voorlichting van ouders naar kinderen toe, afwezigheid van intimiteit tussen de ouders…
De laatste jaren komt er heel veel naar boven rond grensoverschrijdend gedrag. Eerst zijn er de schandalen binnen de kerk geweest, en die lijken nog altijd niet allemaal opgehelderd. Iedereen had er wel een mening, over hoe erg het allemaal was. Inderdaad was het en is het nog altijd erg. De macht van de priester of non die jongens en meisjes van alle leeftijden misbruikten. Maar er heerst ook een gevoel alsof er een geruststelling kon zijn wanneer je kind niet betrokken was bij het instituut kerk. Ouders die op één of andere manier hun kinderen niet in pensionaten of als misdienaar hadden gestuurd, konden verder op de beide oren slapen. Bij hen was het niet gebeurd. Er kwamen ook heel veel theorieën. Ieder had er wel een mening over. Priesters en zusters waren verbitterde mensen doordat zij hun noden omtrent seksualiteit moesten verdringen. Doordat zij de belofte van het celibaat hadden gemaakt konden ze met dergelijke driften niet overweg … Dit was maar één van deze theorieën. Gelukkig gingen de kinderen de dag van vandaag niet zoveel meer naar de kerk en hiermee zou de kansen op misbruik fenomenaal dalen.
De #Metoo beweging was een volgende beweging. Veel vrouwen kregen de moed om te getuigen. Getuigen van hoe hun trainer, werkgever of iemand met macht zich aan grensoverschrijdend gedrag schuldig gemaakt had. Deze beweging maakte dat grensoverschrijdend gedrag en dus ook seksueel misbruik meer bespreekbaar werd. Slachtoffers konden hieruit moed putten om ook hun eigen ervaring in een klacht neer te leggen, of er over te getuigen. Vrouwen moeten kunnen opkomen voor zichzelf, moeten dezelfde rechten hebben als mannen. Er kwam met de #Metoo beweging eveneens veel polariteit. Polariteit is de nieuwe tendens, hoe groter zij is hoe meer er kan gedebatteerd worden. Vrouwen vonden dat mannen die vrouwen achterna fluiten terwijl zij langskwamen absoluut not done is. Andere vrouwen vinden dan weer dat je nog altijd wel de mannen moet gunnen om te jagen en wij als vrouwen moeten de kracht hebben om hierin onze grenzen te stellen …
Terug naar de documentaire van Neverland, die ik trouwens heel goed vind, is er iets die mijn aandacht trekt. Iets wat ik kon terugvinden zowel in het documentaire als bij de getuigenissen die ik in mijn eigen praktijk hoor, en waar maar weinig over te horen en te lezen valt. Wat mij opvalt binnen de gezinnen waar er sprake is van seksueel misbruik, is dat seksualiteit bij de volwassenen “onzichtbaar” is. Als je aan de slachtoffers vraagt hoe zij seksuele voorlichting gekregen hebben, is dat meestal ‘niet’ (behalve dan in het geheim als grensoverschrijdend gedrag). Waar seksueel misbruik mogelijk is, kan je frequent zien dat binnen de context seksualiteit een schaduwstuk is. Misbruik vind je frequent terug in verschillende generaties binnen dezelfde context. Hoewel pedofilie geen genetische ziekte is, is seksueel overschrijdend gedrag zelden een gegeven dat maar in één generatie terug te vinden is. Over de verschillende generaties heen zie je dat seksualiteit in deze gezinnen taboe is. Misschien denken de slachtoffers dat wanneer er niet over gesproken wordt, dat het dan minder kans krijgt om zich te herhalen. Door het niet te bespreken, door zelf hun seksualiteit diep in de kast te verbergen, kunnen/willen de “ex slachtoffers” niet zien wat onder hun ogen gebeurt. “Het is mij overkomen maar als ik goed zwijg en het aan niemand vertel dan zal het niet aan mijn kinderen gebeuren”. Doordat ik zo zwijg beschouwt de volgende generatie vrouwelijke slachtoffers seksualiteit dikwijls als een grote opgave, iets wat we liefst zo min mogelijk doen. Seksualiteit is dikwijls gekoppeld aan schaamte, aan pijn, aan macht…
Ik wil niet in clichés werken, maar het zoeken naar herhalende patronen en relaties helpt om dergelijk wangedrag in de toekomst te beperken. Ik geloof dat bepaalde ouders het niet zien, of niet hebben kunnen zien. Maar ik geloof ook dat mensen soms zo hun best doen om de familie niet uit elkaar te laten exploderen dat zij het kiezen voor het zwijgen. Moeder die heel goed weet dat vader aan de dochter zit. Moeder die zelf misbruikt werd van eigen vader en die voor opvang het eigen kind bij haar ouders brengt omdat er geen andere opvang is! Schrijnende getuigenissen waarop ik wil reageren. Al deze mannen en vrouwen die andere (meestal kinderen en tieners) seksueel en emotioneel misbruiken waren ooit zoon of dochter van … Niet alle daders waren ooit slachtoffer en niet alle slachtoffers worden daders. Maar de impact van opvoeding op de beleving van seksualiteit kunnen en mogen we niet onderschatten. We hebben als ouder de plicht om te gaan kijken hoe het met onze eigen seksualiteit gesteld is en zelf bewust te worden op welke manier we een gezonde seksuele voorlichting kunnen geven aan onze kinderen. Ik zeg niet dat wij daarin niet kunnen falen maar tenminste hebben we de plicht om hierin eerst op zelfonderzoek te gaan. Ik bedoel met gezonde seksuele voorlichting, een voorlichting waar kinderen intimiteit kunnen zien en ervaren. Waar kinderen het verschil leren maken tussen intimiteit en seksualiteit. Waar kinderen grenzen krijgen en grenzen mogen aangeven. Intimiteit geeft veiligheid. Veiligheid maakt dat mensen zich kunnen en mogen hechten. Waar veiligheid is, kan je leren omgaan met angsten. Intimiteit zorgt dat mensen in verbinding kunnen gaan met zichzelf en zo in verbinding kunnen gaan tot de andere op een opbouwende manier. Intimiteit vraagt dat je respect hebt voor jezelf en respect hebt voor de andere.
Wij hebben niet het recht om dit over te laten aan het onderwijs. Onderwijs kan daar een verlengstuk in zijn, een hulpmiddel, meer niet. De basis wordt in de opvoeding binnen de gezins-context gegeven. Er wordt meer en meer gesproken over seksualiteit en toch valt het mij op hoe arm onze intimiteit aan het worden is. Wanneer intimiteit uit de gezinscontext verdwijnt, dan zijn de kansen voor misbruik over de generaties heen wel degelijk groter. Het is een pleidooi om een gezonde seksuele voorlichting te geven aan onze kinderen, zodanig dat kans kleiner wordt dat zij als volwassen vrouwen en mannen dader zouden kunnen worden.
Buiten opvoeding en onderwijs heeft de media en de maatschappij in zijn geheel hierin een belangrijke rol, in de eerste plaats door niet de indruk te geven alsof het enkel bij bekende figuren gebeurt. De gevallen die de media halen komen uit de showbizz, hoge sportkringen, de filmwereld, …
Het voordeel van deze mediagenieke gevallen is dat ze het probleem aankaarten en bespreekbaar maken, maar er bestaat nog de hardnekkige mythe dat het daarnaast misschien ook wel gebeurt, maar dan wel in de meest in kwetsbare gezinnen. In “normale” gezinnen gebeuren deze toestanden niet. Niks is minder waar… Ik hou dus een sterk pleidooi dat ieder volwassen ten minste de moeite doet om zijn/haar seksualiteitsbeleving op een bewuste manier te onderzoeken. Ik doe een pleidooi dat ieder volwassen zijn/haar verantwoordelijkheid neemt binnen hun intimiteit en seksualiteitsbeleving. Ik doe een pleidooi dat ieder volwassen gaat kijken op welke manier hij/zij kan omgaan met intimiteit. Het is maar als de volwassenen hun verantwoordelijkheid nemen dat er minder kans zal zijn, nu en in de toekomst, dat er grensoverschrijdend gedrag gebeurt. Het vraagt moed om als volwassen in de spiegel te gaan kijken en te onderzoeken wat we doorgeven op gebied van intimiteit en seksualiteit aan onze kinderen. Het is niet omdat seksualiteit in woorden overal bespreekbaar wordt dan kinderen en jongeren hiermee voldoende bagage hebben. Kinderen en jongeren hebben nood om te zien dat man en vrouw, mensen onder elkaar van welke origine of geslacht dan ook, op een respectvolle manier met elkaar omgaan.